Channa melasoma
Z wielką przyjemnością przedstawiam Państwu artykuł pt. "Channa melasoma - w naturze i w akwarium", który ukazał się w Magazynie Akwarium nr 12/2011 ( 113) autorstwa Marcina Szuchnik.
Chciałbym przedstawić Czytelnikom mą niezwykłą rybę, którą jest wężogłów Channa
melasoma. Nazywana bywa zresztą różnie: Black Snakehead, Ikan Bakak, Channa melanosoma (co jest błędnym określeniem), Malayan, Prince Snakehead, Ikan Haruan Palas, wężogłów czarny itd.
Występowanie,
Na początek może kilka słów o pewnej rzece...zwanej Mekong. To najdłuższa rzeka na Półwyspie Indochińskim (4500 km, co daje jej czwartą pozycję w Azji i dziewiątą na
świecie pod względem długości) – przepływa przez Chiny, Laos, Kambodżę i Wietnam, wpadając do Morza Południowochińskiego.
Wyznacza też granicę Laosu z Tajlandią i Myanmarem. Jest bardzo bogata w gatunki ryb (ok. 1200), a poławia się ich tam rocznie 1,3 mln ton.
Właśnie w jej dolnym biegu znajdowano opisywaną rybę. To jednak nie jedyne
miejsce jej występowania, bo gatunek ten jest obecny również w Singapurze, na Filipinach, wyspach indonezyjskich i Borneo). Zamieszkuje akweny wolno płynące, jak i stojące: rzeki,
rozlewiska i bagna. Najczęściej są to płytkie kwaśne wody, o charakterystycznym zabarwieniu herbaty. Ryba ta była też znajdowana w piaszczystych strumieniach o przejrzystej wodzie,z dużą ilością rozkładających się roślin leżących na dnie.
Zdarza się jej również występować w środkowej części rzeki.
Wiadomo natomiast, że Channa melasoma potrafi zagrzebywać się w mule w chwili zagrożenia, czaić się w nim na ofiarę, jak i też przy pilnowaniu młodych. Ma również zdolność poruszania się po lądzie. Wiem, że to prawda, po obserwacjach zdążyłem zauważyć jak silne są ich płetwy brzuszne, a ogromne w porównaniu do ciała płetwy boczne pomagają w „spacerach” po dnie akwarium. Można znaleźć różne zapisy (na zasadzie opowieści „z mchu i paproci”), że ryby te potrafią przeżyć bez wody nawet 12 godzin. Ja w każdym razie nie zamierzam tego sprawdzać. Na pewno oddychają powietrzem atmosferycznym i to traktuję jako pewnik.
Woda,
Preferuje wody o pH 5,0- 5.4. Ponieważ są to obszary równikowe, temperatura jest tam względnie stała i wynosi 24-30ºC (również w akwarium ciepłotę wody należy utrzymywać na poziomie 26-28ºC). Jako ciekawostkę dodam, że nieoceniony Bleeker w czasie swoich badań znajdował Channa melasoma również w wodach subtropikalnych o zakresach temperatur 18-28ºC (?). W moim akwarium temperatura od początku ich pobytu wynosiła ok. 26ºC. Przy próbie jej obniżenia do 23-24ºC ryby przebywały w zbitym stadzie w pobliżu grzałki, przyjmowały jasną barwę i stawały się mniej aktywne.
Biorąc pod uwagę upodobania tej ryby co do parametrów wody mogłoby się wydawać, że powinna świetnie czuć się na torfowiskach. Tymczasem, co ciekawe, w pełnych torfu rozlewiskach w Salangor (bagienne bory torfowe na Półwyspie Malezyjskim) występuje ona bardzo rzadko. Na marginesie warto dodać, że tereny te uległy ogromnej degradacji, ale w latach 90 ubiegłego wieku zaczęto je odnawiać poprzez sadzenie ważnych dla przemysłu i zachowania naturalności tego obszaru gatunków drzew.
Dodatkowe informację,
Wiele informacji jakie można znaleźć o opisywanym gatunku pochodzi od wędkarzy z różnych rejonów jego występowania. Na temat hodowli w niewoli danych znalazłem natomiast bardzo niewiele. Wędkarze np. z obszaru Terengganu (stan w Malezji liczący ok. 300 tys. mieszkańców) mówią o Channa melasoma jako o rybie nieczęsto łapanej na wędkę. Z racji tego, że jest to wg. ogólnodostępnych danych drapieżnik nocny, trudno też go złapać. Pasjonaci wędkarstwa urządzają podobno specjalne wyprawy dedykowane złapaniu tej ryby, szukając jej w mocno zarośniętych strumieniach i kanałach melioracyjnych.
Dziewicza wręcz przyroda tych miejsc daje im szansę na znalezienie tego rzadkiego wężogłowa. Channa melasoma była łowiona również w pobliżu miasta Kuching na Borneo w Stanie Sarawak. Dodam, że są to tereny o klimacie równikowym, wybitnie wilgotnym i zabagnionym, a Sarawak wg Michaela Lo jest miejscem, w którym można znaleźć wszystkie gatunki wężogłowów, oprócz Channa baramensis (jej nazwa pochodzi od rzeki Baram w północnym Sarawak i tylko tam występuje (?)).
Często też ryba ta była znajdywana w odpływach przy plantacjach palm olejowych, gdzie woda miała kolor herbaty.
Opisywany gatunek nie jest rybą mającą większe znaczenie gospodarcze. Owszem, bywa spożywana, ale nie stanowi towaru konsumpcyjnego pożądanego na rynku. Moim zdaniem kiedy przypadkowo zostanie złapana na wędkę jest traktowana raczej jako ciekawostka.
Ubarwienie i budowa ciała,
Channa melasoma wyróżnia się spośród innych wężogłowów stosunkowo jednolitym ubarwieniem, układem warg i długością płetwy odbytowej. Grzbiet ryby jest ciemny, zielono-niebieski, z zauważalnymi ukośnymi plamami, spód żółtawo-brązowy w wyraźne, ciemnobrązowe plamy. Spotykano również ryby o żółtym ubarwieniu brzucha.
U młodych osobników występuje czerwone pasmo od pyska do ogona, jednak jest ono widoczne tylko do osiągnięcia przez zwierzę długości ok. 70 mm. Moje ryby etap czerwonego pasa mają już za sobą, ich ubarwienie jest jednolite, a ukośne pasy od grzbietu do brzucha pojawiają się w chwili stresu (pojawiły się również przy obniżonej temperaturze wody).
Na szczęście sytuacji stresowych jak sądzę nie mają wiele, nie są płochliwe, przy pracach wewnątrz akwarium z zainteresowaniem „obwąchują” moje ręce, czasami nawet atakują palce. À propos, pysk tej ryby wyposażony jest w niewielkie, ale ostre jak igiełki zęby, ułatwiające chwytanie ofiar i przesuwanie ich do połknięcia. Wężogłowy te mają ciekawy sposób połykania ofiary lub karmy: poruszają głową w górę i w dół podobnie jak rekin.
Dodam jeszcze, że maksymalny odnotowany rozmiar osiągnięty przez rybę tego gatunku to 35 cm.
Dieta wężogłowa,
Pokarmem tego nocnego drapieżcy są inne ryby, kraby, skorupiaki, jaszczurki, owady i ich larwy. U dwóch złapanych osobników o długości 10,5 cm i 17 cm w trakcie badań układu
pokarmowego znaleziono: u tego pierwszego – szczątki kraba i kawałki mięsa innego wężogłowa. Przy badaniu drugiego osobnika w jelitach znaleziono 2 mrówki, fragmenty skorupiaków,larwy owadów i żwir.
Badania dowiodły, że wężogłowy są rybami, które nie mają zbyt dużych mózgów i w największej mierze polegają podczas ataku na pożywienie na swoich oczach i instynkcie.
To właśnie ten niesamowicie rozwinięty instynkt łowcy sprawia, że są świetnymi myśliwymi. Wyjaśnia to często obserwowane zachowanie polegające na zabijaniu i nie spożywaniu martwej ofiary – ryby zabijają po prostu instynktowniei dlatego traktowane są jako zwierzęta wyjątkowo brutalne. „Taka natura”, chciałoby się rzec, ale to prawda.
Wężogłowy potrafią rzucać się na ofiarę o rozmiarach 2/3 swojej wielkości, a znane są przypadki, że i na większą. Channa melasoma, podobnie jak większość jej „kolegów”
i „koleżanek” z rodzaju Channa takie zachowania przejawia.
Najprościej mówiąc, wężogłowy są zaprogramowane na to, aby najpierw zabić, jeżeli coś wygląda jak posiłek z pewnością zaatakują to i zabiją, i nie są w stanie w swoich małych
móżdżkach dywagować nad sensem swojego czynu. Oczywiście zachowania naturalne w akwarium, gdzie pokarm dostają podany na „złotej tacy” mogą ulec zatarciu, ale geny to geny 🙂 ...
Obserwacje,
Moje ryby przez pierwszy tydzień pobytu w akwarium jadły tylko to, co opadało na dno (czyli poruszało się), z dna pokarmu nie pobierały, z powierzchni również nie. Miałem obawy czy się tego nauczą, ale z uporem maniaka stymulowałem wrzucaną karmę tak, aby się poruszała – pomogło! Jednak z dna w dalszym ciągu nie chciały jeść.
Dlatego postanowiłem na dnie zatrudnić „ekipę sprzątającą”, w postaci 4 kiryśników – ryb, którym warunki zapewnione Channa melasoma też odpowiadały i które miały pomóc mi w utrzymaniu czystości wody na odpowiednim poziomie (z tytułu zalegającego w piasku pokarmu). Niestety, ich wrodzona ruchliwość wzbudziła ogromne zainteresowanie wężogłowów, które szybko się z nimi rozprawiły.... Należy dodać, że ryby te rosną bardzo
szybko (moje urosły po ok. 3 cm w ciągu miesiąca) i lista tego, co zmieści się im do pyska, stale się wydłuża...
Channa melasoma w akwarystyce,
Opisywany wężogłów nie jest rybą często spotykaną w akwariach. Był dotąd bardzo rzadko sprowadzany i niewiele jest wzmianek na temat warunków jego pielęgnacji. Nasi zachodni sąsiedzi, Niemcy, hodowali te ryby, a nawet ponoć je rozmnożyli. Ale na ten temat znaleźć można tylko śladowe informacje.
Ze względu na swój „charakterek” i rozmiary wężogłów ten potrzebuje dość dużego akwarium (min. 200 l), najlepiej jednogatunkowego, o możliwie dużej powierzchni dna.
Chciałbym też od razu podkreślić, że – moim zdaniem – wężogłowy nie są dla każdego (nic nikomu nie ujmując). Osobiście uważam, że akwarium o wymiarach dna 150x45 cm w zupełności spełni wymagania dla 5-7 ryb w okresie wzrostu i, po dobraniu się pary, śmiało będzie dobrym domem dla niej i jej potomstwa. Dla mnie ważnym jest zapewnienie jak najwłaściwszych warunków dla moich podopiecznych i jak najbardziej zbliżonych do naturalnego środowiska, w którym występują – nigdy wiernie nie odtworzymy go
w akwarium, ale starajmy się zrobić jak najwięcej dla dobrego samopoczucia ryb.
Moje doświadczenie podpowiada mi po pierwsze to, że dieta ryb musi być urozmaicona. Z drugiej strony, mnogość pokarmów dostarczanych naszym pupilom to często dużo więcej niż mają w naturze i łatwo „przedobrzyć” przekarmiając ryby, co może doprowadzić do otłuszczenia, osłabienia odporności, pojawienia się chorób i w ostateczności do ich śmierci. Mój dobry znajomy wyznaje zasadę: „głodna ryba to zdrowa ryba” i ja też się z nią zgadzam (dziękuję, Piotrze). Trzeba jednak dostarczać wężogłowom wielorakich pokarmów, z których każdy ma inne składniki i inne właściwości odżywcze i wpływa czy to na wybarwienie, czy to na wzrost, czy na zachowanie i możliwości rozrodcze.
Często trudnym jest „nauczenie” ryb z odłowu jedzenia pokarmu, który jest dla nas dostępny. O ile polską kranówkę ryby z pokolenia „F0” znoszą w miarę dobrze, to z jedzeniem bywa już różnie.
Rozmnażanie,
Tajniki rozrodu opisywanego gatunku stanowią kolejny znak zapytania na jego temat. Koledzy-akwaryści z Niemiec podają szczątkowe informacje o rozmnażaniu tych ryb, ale
jest tego bardzo mało i jednoznacznych wniosków na ich podstawie nie można wyciągnąć. Pojawiają się informacje, że Channa melasoma jest budowniczym gniazda, jak i rybą, która jaja składa w roślinności przy powierzchni wody. Inne informacje mówią, że budowa gniazda miała miejsce w zbiorniku z większą ilością tych ryb, gdzie tarlaki zajęły 1/3 powierzchni odpędzając intruzów. Co zadziwiające, obrona gniazda i jaj
nie była bardzo zaciekła. Po mojej przygodzie z innym wężogłowem – Channa gachua sp. „Turquoise” i obserwacjom jego zachowań godowych notatka ta wprawiła mnie w delikatne zdziwienie. „Gachua” były bowiem tak zaciekłe w obronie, że nic nie było w stanie nawet zbliżyć się do gniazda…. Ale to już inna historia...
Co dalej? Wszystko przede mną: obserwacje, notatkii czas... Na razie dostępnych informacji nie ma wiele i trzeba już w tym miejscu postawić wiele znaków zapytania. Liczę
też, że jako ich szczęśliwy posiadacz poczynię odpowiednie spostrzeżenia i będę dzielił się nimi z Wami - wszystko po to, aby rozpowszechnić ogólną wiedzę, popartą już zdobywanym doświadczeniem. Atrybutem akwarysty przez duże „A” jest cierpliwość, a ja, po 25 latach, już ją mam (tak przynajmniej myślę).
Opublikowano drukiem w Magazynie Akwarium nr 12/2011 ( 113).
Pozdrawiam, Marcin Szuchnik
Wszystkich zainteresowanych zgłębieniem informacji o channa melasoma zapraszam do działu "Galeria" lub prosze wybrac poniższy link:
https://channa.club/portfolio-view/channa-melasoma/
Polecam również Forum Channa Club:
